English
Argraffiad cyntaf y Geiriadur
Sefydlwyd cynllun darllen yn 1921 fel prosiect ymchwil cyntaf Bwrdd Gwybodau Celtaidd Prifysgol Cymru yn y Llyfrgell Genedlaethol er mwyn creu’r casgliad o slipiau a fyddai’n rhoi sylfaen i’r Geiriadur. Dechreuodd y gwaith golygu yn 1948 o dan olygyddiaeth R. J. Thomas, ac yn dilyn ei ymddeoliad yn 1975 penodwyd Gareth A. Bevan yn olygydd. Dyrchafwyd Patrick J. Donovan yn gyd-olygydd yn 1998.
Cyhoeddwyd y Geiriadur mewn rhannau 64 tudalen gan Wasg Prifysgol Cymru o 1950 ymlaen, cyn eu cyfuno mewn 4 cyfrol:
cyfrol 1 a – ffysur 1967 R. J. Thomas
cyfrol 2 g – llyys 1987 Gareth A. Bevan
cyfrol 3 m – rhywyr 1998 Gareth A. Bevan a Patrick J. Donovan
cyfrol 4 s – Zwinglïaidd 2002 Gareth A. Bevan a Patrick J. Donovan
Ar ôl 80 mlynedd o waith a thros hanner canrif o lunio erthyglau, ysgrifennwyd cofnod olaf argraffiad cyntaf y Geiriadur, ar y gair Zwinglïaidd, ym mis Rhagfyr 2001.
Mae pedair cyfrol y Geiriadur yn cynnwys:
- 7.3 miliwn o eiriau o destun
- 105,586 o ddangoseiriau
- 56,188 o groesgyfeiriadau
- 84,596 o darddiadau
- 348,657 o ddyfyniadau dyddiedig o’r flwyddyn 631 hyd 2000
- 323,311 o ddiffiniadau Cymraeg
- 290,001 o gyfystyron Saesneg
Ail argraffiad y Geiriadur
Gan fod y Gymraeg yn iaith fyw a’i geirfa’n ehangu’n gyson, mae angen diweddaru’r gwaith yn rheolaidd drwy ychwanegu geiriau ac ystyron newydd. Cychwynnwyd ar y gwaith o ailolygu A-B yn 2002, a chyhoeddwyd deuddeg rhan hyd yma. Yn dilyn ymddeoliadau Gareth A. Bevan a Patrick J. Donovan, ymgymerodd Andrew Hawke â’r olygyddiaeth yn 2008.
Mae’r ail olygiad hwn yn seiliedig nid yn unig ar gasgliad slipiau’r Geiriadur, ond ar amrediad helaeth o ffynonellau electronig megis gwefan Rhyddiaith Gymraeg 1300-1425 (Prifysgol Caerdydd), JISC Historic Books yn cynnwys EEBO ac ECCO (Y Llyfrgell Brydeinig), Papurau Newydd Cymru Arlein a Chylchgronau Cymru Ar-lein (Llyfrgell Genedlaethol Cymru), a Porth Termau Cenedlaethol Cymru a Porth Corpora Cenedlaethol Cymru (Prifysgol Bangor).
GPC Ar Lein
Yn 2011, dechreuwyd cydweithio â chwmni iLEX Digital Publishing o Ddenmarc i drosi data’r Geiriadur i XML ar gyfer system olygu eiriadurol iLEX, ac i gynhyrchu geiriadur ar lein.
Ar ôl tair blynedd o waith, lansiwyd GPC Ar Lein gan Brif Weinidog Cymru, Carwyn Jones, AC, yn y Senedd, ar 26 Mehefin 2014.
Yn y fersiwn ar lein rhad ac am ddim hwn mae modd chwilio yn hwylus am eiriau ac ymadroddion Cymraeg, a geiriau Saesneg. Mae’n adnodd amhrisiadwy i bawb sy’n ymddiddori yn y Gymraeg.